Merkezi sinir sisteminin özellikle vestibüler, dokunsal veya propriyoseptif duyuları gerektiği gibi işleyememesi sonucu; duyuların ayrımı, modülasyonu, koordinasyonu veya organize edilmesinde güçlük ile kendini gösteren, hareketin planlanmasını zorlaştıran bir durumdur. Bu durumlarda çocuğun gelişim basamakları olması gerektiği şekilde devam etmez ve sekteye uğrar. Duyusal işlemleme bozukluğu olan çocuklarda birçok problem bir arada görülebilmektedir.
Karşılaşılabilecek Duyusal Problemler Neler Olabilir?
- Dokunma, hareket, ses veya görme duyularına verilen aşırı tepki
- Ses, ışık gibi duyusal uyarılara karşı beklenenin altında tepki
- Koordinasyon problemleri
- Akademik başarıda gecikmeler
- Giyinme, kişisel bakım gibi günlük yaşam becerilerinde zorluklar
- Motor hareketlerin organize edilmesinde zorluk yaşanması
- Yaşıtlarına göre normalin üzerinde veya altında aktivite seviyesi
Duyu Bütünleme Nedir?
Çevreden gelen tüm duyusal bilgilerin düzenlenmesi, ihtiyaca göre yorumlanması ve planlanmasına ait süreçler “Duyu Bütünleme” olarak tanımlanır. Bir başka deyişle duyu bütünleme, kişinin bedeninden ve çevresinden aldığı duyuları organize eden, bedenin içinde bulunduğu çevrede etkin bir şekilde kullanılmasını mümkün kılan ve merkezi sinir sistem tarafından yönetilen bir süreçtir.
Duyusal bilgilerin gerektiği gibi işlenmesi ve entegasyonu; postural kontrol, entegrasyon, praksis, görsel motor beceriler ve benlik saygısı gibi duyu bütünleme ile ilgili becerilerin yapı taşlarını oluşturur. Aynı zamanda, bireylerin günlük yaşam aktivitelerine katılımları için gereklidir. Çocuklukta gelişimsel olarak yaşanan duyusal bozukluklar nedeniyle Ayres duyu bütünleme yaklaşımın yardımıyla motor beceri öğrenme ve planlama ve hatırlama süreçleri kolaylaşır.
Çocukların çoğunda duyu bütünleme normal çocukluk deneyimleri ile gelişir. Çocuklar normal gelişme süreçlerinde ve oyunlar sırasında bu duyusal deneyimler ile alınan duyusal girdileri yorumlama, ayarlama ve uygun cevap verebilmeyi öğrenir, geliştirir. Bu kazanım onların öğrendikleri veya yeni kazandıkları becerileri doğru bir şekilde yapabilmelerine olanak sağlar. Herhangi bir engele takılmadan veya çarpmadan yürüyebilmek becerisi buna örnek olarak verilebilir.
“Ayres Duyu Bütünleme Yaklaşımı”nın amacı, birçok tedavi yaklaşımından farklı olarak; yalnızca görsel uyaranları eşleştirme, sesleri hatırlamayı öğrenme, bir sesi diğerinden ayırt etme ve hatta bir noktadan diğerine çizgiler çizme gibi belirli beceriler üzerine pratikler yapmayı değil, beynin algıladığı uyaranların nasıl hafızada tutulacağı ve gerektiğinde nasıl harekete çevrilebileceği süreçlerini öğretmeyi de içerir.
Duyu Bütünleme Yaklaşımının Dünyada Gelişimi
Duyu Bütünleme Terapisi’nin teorik çerçevesi 1970’lerde ABD’de psikoloji ve sinir bilimi eğitimi almış Dr. Jean Ayres tarafından geliştirilmiştir. Dr. Ayres, terapistlerin, “Duyusal Bütünleme Bozukluğu” (bazen Duyusal İşleme Bozukluğu olarak da adlandırılır) olan bireylerin doğru ve objektif olarak değerlendirmelerine ve tedavi edilmelerine yardımcı olacak bir yaklaşıma ihtiyaç olduğunu görmüştür.
YÜGEM olarak, duyusal bütünleme yaklaşımı bozukluklarının semptomları yerine, öğrenmeyi zorlaştıran bozuklukların değiştirilmesine odaklanılmakta ve motor öğrenme alternatifleri geliştirilmektedir. Çocuklukta gelişimsel olarak yaşanan duyusal bozukluklar nedeniyle Ayres duyu bütünleme yaklaşımı yardımıyla motor beceri öğrenme ve planlama ve hatırlama süreçlerini iyileştirilmektedir.
Duyu Bütünleme Terapisi
Duyu bütünleme terapisi, özellikle dokunma, vestibüler ve propriyoseptif gibi duyuların aktif katılımı ve etkileşimini amaçlayan, anlamlı terapatik aktiviteleri içeren bir müdahale programıdır.
Duyu bütünleme terapisinin amacı, duyu bütünleme bozukluğunun sebep olduğu olumsuz etkileşimi, olumlu cevaplar ile değiştirerek; çocuğu öğrenmeyi optimize edecek aktivitelere dâhil etmektir.
Bu Yaklaşım Hangi Durumlarda Etkilidir?
- Duyusal Problemler
- Duyu girdisi (Aşırı tepkisel veya normalin altında tepki: ses, hareket, dokunma, görme)
- Koordinasyon problemleri
- Akademik başarı veya günlük yaşam aktivitelerinde gecikmeler
- Normalin dışında düşük /yüksek aktivite düzeyi
- Otizm Spektrum Bozukluğu
- Dispraksi
- Prematüre Bebek
Duyu Bütünleme Terapisinin Etkileri
Duyusal Uyarı
Çocuklar duyu bütünleme odasındaki duyusal uyaranlar ile etkileşime girip keşfettiklerinde, etraflarındaki daha büyük dünya ile nasıl doğru etkileşime girebileceklerini öğrenirler.
Denge, Hareket, Uzamsal Oryantasyon
Duyu bütünleme terapisi çocukların görsel, vestibüler ve propriyoseptif işleme yeteneklerinin yanı sıra ince ve kaba motor becerilerini de geliştirmeye yardımcı olarak günlük yaşamı kolaylaştırır.
Vücut Farkındalığı
Duyu bütünleme terapisi, çocukların vücutlarının daha fazla farkına varmalarına yardımcı olur.
Koordinasyon
Hareketler arasındaki koordinasyonun yanı sıra, el-göz koordinasyonunda da gelişme sağlanır.
Öğrenme ve Akademik Başarı
Duyu bütünleme sırasında aldıkları duyusal uyaranlar, çocukların beyinlerinin farklı alanlarını aktive eder ve akademik gelişimi destekler.
Dikkat ve Algı
Duyu bütünleme terapisi ile çocukların algı ve dikkat becerilerinde gelişme sağlanır.
Davranış Problemleri
Duyu bütünleme terapisi, aşırı aktif çocukların hem fiziksel hem de mental olarak rahatlamasına yardımcı olurken, daha az aktif çocuklar için teşvik edicidir.
Sosyal İlişkiler
Agresif davranışların azalması ve sosyal ilişkilerin gelişmesi hedeflenir.
Dil İşlevleri
Duyu bütünleme terapisi ile dil ve konuşma işlevlerinde de gelişme hedeflenir.
Duyu Bütünlemenin Amaçları Nelerdir?
Çevremizden gelen tüm duyusal bilgilerin düzenlendiği ve ihtiyaca göre yorumlandığı ve planlamasına ait süreçler “Duyu Bütünleme” olarak tanımlanır. Terapide birincil amaç; duyu bütünleme yetersizliği nedeniyle bozulmuş motor ve duyusal gelişime sahip çocuğa duyusal girdileri fark etme, yerinde ve zamanında motor beceriye döndürebilme becerisini kazandırmaktır. Böylece çocuğun öğrenmesi hızlandırılır, aktivitelere dahil olma ve sürdürme yetileri de geliştirilir. Çocuğun ihtiyaç duyacağı duyusal girdileri fark etmesi ve kullanması için terapist tarafından uygun öğrenme ortamı sağlanarak süreçler organize edilir.
Terapi programı, kapsamlı bir değerlendirme sonrasında çocuğun bireysel ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre belirlenir. Duyu bütünleme terapisinde kullanılan ekipmanlar genellikle yoğun propriyoseptif, vestibüler ve dokunsal deneyimler sağlayan büyük rulolar, toplar, trambolinler ve askıya alınmış ekipmanları içerir. Terapi seanslarında yapılan uygulamalar; terapist, aile ve çocuk ile belirlenen ortak hedefler üzerine planlanmaktadır. Terapist uygulamaları, çocuğun geri bildirimleri doğrultusunda gözden geçirir ve çocuğa özel terapi sürecini planlar. Terapiler ev ortamında da devam etmelidir. Bu nedenle YÜGEM terapistleri tarafından çocuğa özel olarak ev programı oluşturulur ve takip edilir. Terapi sürecinin etkinliğinin artırılması için ev programları da çocuğun gelişimine önemli katkılar sunacaktır. Ayrıca bir başka önemli konu, aile eğitimidir. Çocuklar aileleri ile terapide geçirdikleri zamandan çok daha fazlasını geçirmektedir. Bu nedenle aile eğitimlerinde çocuk merkezli olarak aile ile sıkı bir işbirliği kurulur, tedaviden en yüksek verimi almak hedeflenir. Tedavi programı her duruma / fonksiyon bozukluğuna özgü olup, çocuğun ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre zenginleştirilmektedir.
YÜGEM Duyu-Algı-Motor Ünitesi’nin belki de en büyük farkı terapiye dâhil olan çocuğun motor, duyusal ve sosyal gelişiminin sık aralıklar ile multidisipliner bir ekip tarafından takip edilme imkânına sahip olmasıdır. Yapılan düzenli konsultasyonlar ile çocuk nöroloğu, çocuk psikiyatristi, terapist, özel eğitim uzmanı, psikolog ve konuşma terapistinden oluşan multidisipliner ekip bir araya gelerek çocuk hakkında kapsamlı bir biçimde bir fikir alışverişi yapar ve ortak karar alır.
Diğer yandan YÜGEM Duyu-Algı-Motor Ünitesi’nde; bazı çocuklar için aile eğitimi verilerek, çocuğa özgü ev programı oluşturularak, takipler ve kontrollere yönelik program oluşturularak terapiye uzaktan eğitim şeklinde de devam edilebilmektedir.
Tanı - Tedavi
Multidisipliner Ekip
- Tanı Süreci
- Değerlendirme Süreci
- Planlama ve Karar Süreci
- Konsey Karar Süreci
- Klinikte Tedavi
- Evde Takip
Tanı Süreci
- Hekim
- Hizmet Verilecek Gruplar
- Otizm Spektrum Bozukluğu
- Prematüre
- Down Sendromu
- Hiperaktivite
- Dispraksi
Detaylı bilgi almak için [email protected] adresine mail atabilirsiniz.