Nakil sonrasında eve gidiş genellikle mutlu ve duygusal bir olaydır. Ancak ilk haftalarda bu mutluluk hissine endişe ve hatta hafif bir depresyon eşlik edebilmektedir. İyileşmenin haftalar süren bir süreç olduğunu anlamak büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle hasta ve hasta yakınlarının yeni yaşam biçimine alışmasının biraz zaman alacağını unutmamak gerekir. Çünkü organ nakli ile yaşamak zaman gerektiren bir öğrenme sürecidir. Çoğu insan, aktif olduğu takdirde, özellikle de uzun rehabilitasyon sürecini atlatmak için kararlı çaba gösterdiğinde bu durumun üstesinden daha kolay gelmektedir.

Yaklaşık üç ay süren ilk hassas evrenin son bulmasıyla neredeyse tüm karaciğer nakli yapılmış hastalar eski ve hastalık öncesi yaşamlarına geri dönebilmektedir. Karaciğer nakli sonrasında hastanede organ nakli ekibinin kontrolü altında öğrenilenlerin evde uygulanması da son derece önem taşımaktadır. Hasta ve hasta yakınlarının artan sorumlulukları nedeniyle yaşamında bazı değişikliklere ihtiyaç duyulabilmektedir.

Nakil sonrasında ihtiyaç duyduğunuz her an organ nakli ekibiyle bağlantıya geçebileceğinizi unutmayın…

Karaciğer Nakli Sonrası Hasta Bakımı

Diş Bakımı

Yumuşak bir diş fırçası kullanmalısınız. Bu sayede diş etlerinize zarar vermezsiniz. Her yemekten sonra dişlerinizi fırçalayın ve bir antiseptik ağız yıkama ürünüyle ağzınızı çalkalayın. Takma dişiniz varsa, her yemekten sonra mutlaka iyice temizlemelisiniz. Enfeksiyonları ve çürükleri engellemek amacıyla düzenli olarak her altı ayda bir genel olarak diş hekimine gitmek önemlidir. Dişlerinizle ilgili ciddi sorunlarınız yoksa ameliyattan sonraki ilk altı ayda dişçiye gitmemelisiniz. Karaciğer naklinizin gerçekleştirilmesinin üzerinden ne kadar süre geçmiş olursa olsun, herhangi bir diş operasyonun 24 saat öncesi ve operasyondan 48 saat sonrasına kadar antibiyotik almamalısınız.

Bu tedavi profilaksi (önlem) olarak adlandırılır ve antibiyotiği ne zaman almanız gerektiğini doktorunuz size bildirecektir.

Genel Vücut Temizliği

Nakil sonrası hijyen kurallarına uyum son derece önek taşımaktadır. Bu noktada genel vücut temizliğiniz için aşağıdaki kurallara mutlaka uymayan çalışın.

• Elinizi yıkarken kalıp sabun yerine sıvı sabun kullanın.
• El ve yüz havlularını günlük olarak değiştirin.
• Yemeklerden önce-sonra ve tuvaletten sonra her zaman ellerinizi yıkayın.
• Bir tırnak fırçasıyla tırnaklarınızı iyice temizleyin.
• Kan bakteriler için ideal bir büyüme ortamı olduğu için, adet günlerinde kadın hastalar ped ve tamponları düzenli olarak değiştirmeli.
• Vajina temizlemek için kullanılan hijyenik maddeler vajinada bulunan mikroorganizmaları yok ederek enfeksiyon riskini arttırabileceği için yumuşak sabun kullanmak ve suyla düzenli yıkamak yeterli olacaktır.

Güneşe Çıkma

Çok fazla güneş herkes için zararlıdır. Güneş ışığındaki morötesi ışınlar cildin erken yaşlanmasına, güneş yanığına ve deri kanserine sebep olabilmektedir. Karaciğer nakli hastaları, deri kanserine yakalanma açısından daha yüksek risk taşır. Bu nedenle aşağıdaki basit kuralları uygulayarak derinizi daima güneşten korumalısınız:

• Güneş ışınlarının en kuvvetli olduğu gün ortası (saat 10’dan saat 15’ kadar) güneşinden kaçının. Mümkün oldukça gölgede oturmaya gayret edin.
• Dışarıda olduğunuz sürece ve güneş kremi sürmemiş olduğunuz zamanlarda, bir şapka, uzun kollu giyecek ve hafif bir pantolon giyin.
• Bahar ve yaz aylarında güneşten koruma faktörü en az 15 olan yüksek kalitede bir güneş kremi kullanın. Güneşe maruz kalan tüm bölgelere, özellikle yüz, boyun ve ellere krem sürün. Unutmayın; güneş ışınları bulutlu günlerde bile zararlı olabilir. Morötesi ışınla deniz, kum, kar ve betondan yansıması da güneş yanığına yol açabilir.
• Solaryuma gitmeyin.
• Benlerinize dikkat edin. Eğer bir benin renk değiştirdiğini veya sınırlarının dışında şekil aldığını fark ederseniz doktorunuzla temasa geçin. Bağışık sistemleri baskılandığı için benlerin kanserleşme ihtimali organ nakli hastalarında daha fazladır.

Beslenme ve Diyet

Nakil sonrası düzenli beslenmek son derece önemlidir. Bu dönemde kullanan kortizon ilacı iştah artışınıza, kan şekerinizin yükselmesine, vücudunuzun tuz ve su tutmasına neden olacaktır. Bu nedenle az şekerli ve az tuzlu besinleri tüketmeniz gerekmektedir. Nakil öncesinde ise kilo kaybedilmesi normaldir.

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar:

• Her gün tartılın.
• Öğün aralarında kek ve bisküvi gibi şekerli gıdalardan kaçının.
• Acıktığınızı hissettiğinizde biraz meyve ya da sebze (düşük kalorili) tüketin.
• Her gün yaklaşık iki litre sıvı almaya çalışın. Bu, böbrekleriniz için yararlıdır.
• Her zaman taze meyveleri yıkayın ve soyun.
• Patates gibi toprakta büyüyen sebzeleri her zaman soyun ve kaynayan suda kaynatın.
• Sebzeleri düdüklü tencerede pişirmek, bunların içerdiği vitaminleri koruyacaktır ayrıca zaman ve elektrik tasarrufunun da iyi bir yoludur.
• Pastörize olmayan sütten yapılmış peynir yemeyin küflü peynirlerden kaçının.
• Kortizonların diğer bir yan etkisi de vücudunuzun tuz depolamasına neden olmasıdır. Bu vücudun su tutmasına ve yüksek kan basıncına sebep olabilir. Tuz alımını kısıtlayın.

Egzersiz

Egzersiz aldığınız kiloları yakar, böylece kilonuzu kontrol  altında tutmanıza yardım eder. Uzun bir hastalık dönemiyle güçsüzleşen kaslarınızı güçlendirmek için günlük egzersiz yapmak önemlidir. Egzersiz programınız kademeli olarak gelişmelidir ve egzersiz düzeyinizi yavaş yavaş artıran bir program olmalıdır. Bu yolla, vücudunuzda incinme ya da ciddi sakatlığa yol açmaksızın egzersizin bütün yararlarını elde edebilirsiniz. En iyi egzersiz yürümedir. Özellikle güzel ve temiz havalarda yapılan yürüyüşler sizin daha iyi uyumanızı ve bağırsaklarınızın daha iyi çalışmasını sağlar. Merdiven çıkmak da egzersize başlamak için iyi bir yoldur; fakat aşırıya kaçmamaya özen gösterin ve yorulur yorulmaz dinlenin.. Bisiklete binme, yüzme ve yürüme, genel kas gücünüzü arttırmak için çok yararlıdır ve her şey yolunda giderse ameliyattan sonra üç ay gibi kısa bir zamanda tenis ve koşu gibi diğer hobilere yönelebilirsiniz. Herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktorunuza ya da organ nakli ekibinize danışmalısınız.

Alkol Kullanımı

Alkol karaciğer tarafından parçalanıp karaciğer hasarlarına sebep olabileceği için her türlü alkollü içecekten uzak durmalısınız. Nakil edilen karaciğer alkolün etkilerine normal organa göre çok daha hassas olduğundan çok küçük miktarda alınan alkol bile ciddi hasar yaratabilir.

Sigara Kullanımı

Sigarayı kesinlikle bırakın! Sigara yalnız sizin için değil herkes için zararlıdır.

Tatil

Ülkenin ya da dünyanın farklı yerlerine seyahat etmenizi engelleyecek hiçbir sebep yoktur; fakat sağduyunuzu kullanın ve pis gıda ya da suların bulanabileceği ve yetersiz sağlık koşullarının olabileceği yerlerden kaçının. Herhangi bir tatile çıkmadan önce seyahat planlarınızı doktorunuzla tartışın. Bütün gezi boyunca yeterli olacak kadar ilaç almayı unutmayın ve size ulaşılabilecek bir adres bırakın.

Cinsel İlişki

Başarılı nakillerde genellikle birkaç ay sonra kendinizi yeteri kadar iyi hissettiğinizde cinsel faaliyetlerinize tekrar başlayabilirsiniz. Erkeklerin çoğu cinsel güçlerini tekrar kazanır. Ameliyattan birkaç ay sonra kadınların çoğunun da sonra menstrüasyon döngülerinin normale döndüğünü görür. Bununla birlikte, bazı ilaçlar, cinsel fonksiyonu azaltabilir. Bir sorunla karşılaşırsanız, doktorunuz ya da nakil ekibinizden yardım isteyebilirsiniz. Soğuk algınlığı veya herpes gibi bir enfeksiyona sahip olmadığı sürece birini öpmek sorun yaratmaz. Her iki tarafın da cinsel birleşmeden banyo yapması da önemlidir. 

Bağışıklığı baskılayıcı ilaçların bazıları doğum kontrol haplarının etkinliğini azaltması sebebiyle bu hapları kullanılmamalıdır. Spiral gibi rahim içi araçlar da artan enfeksiyon riski yüzünden tavsiye edilmemektedir. Prezervatifler, hem enfeksiyonu hem de istenmeyen gebelikleri önlemenin uygun bir yoludur. Diğer bir seçenek olabilen diyaframlar konusunda kadın doğum uzmanlarının görüşünü almak gerekmektedir. Kendinizi yeteri kadar iyi hissettiğinizde cinsel faaliyetlere yeniden başlayabilirsiniz.

Aşılar

Hiçbir canlı ya da atenue (zayıflatılmış) aşı olmamalısınız (Ağızdan çocuk felci, kızamık gibi). Tetanoz gibi ölü ya da inaktif virüs aşılarını olabilirsiniz fakat herhangi bir aşı olmadan mutlaka doktor ya da organ nakli ekibinizi bundan haberdar etmelisiniz.

Ev Hayvanları ve Bitkiler

Enfeksiyon riski yüzünden ev hayvanları normalde önerilmemektedir. Balıklar, sürüngenler ve küçük kemirgenler en düşük enfeksiyon riskine sahiptir. Köpekler de diğer bir seçenektir ve kısa tüylü bir cinsi temiz tutmak daha kolaydır. Toksoplazmosis enfeksiyonu yüzünden kedilerden sakınılmalıdır ve kuşlar da stafilokok bakterisi taşıdıkları için önerilmemektedir. Eğer bir evcil hayvanınız varsa, onun dışkısı ile temas etmekten kaçınmalı ve kafesleri temizlerken lastik eldiven giymelisiniz. En iyisi, bu işi yapmasını başkasından istemektir. Hayvanınızın elinizi ya da yüzünüzü yalamasına izin vermeyiniz; fakat bu kazayla olursa bu bölgeyi hemen su ve sabunla yıkamalısınız.

Saksılı ev bitkileri toprak mikroplarından kaynaklanan enfeksiyon tehlikesi nedeniyle önerilmez. Yüksek enfeksiyon riski sebebiyle, transplantasyonun ilk yılı içinde bahçe, tarla ve toprak işleriyle uğraşmamalısınız. Daha sonra bahçeyle az az uğraşabilirsiniz; fakat bitki dikimi ya da yaprak toplamak gibi işlerden sakının ve her zaman eldiven giyin.

Bağışıklığı Baskılayan İlaçlar

Bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar bağışıklık sisteminizin yanıtını zayıflatarak nakledilen karaciğerin reddine engel olmak amacıyla kullanılmaktadır. Ancak bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar hastaları enfeksiyonlara karşı daha eğilimli kılmaktadır. Bu nedenle reddi engellemek ve enfeksiyona karşı yeterli savunmayı sürdürebilmek için çelişen gereksinimler arasında dengeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Nakledilmiş bir organı korumak için gereken bağışıklığı baskılayıcı ilaç miktarı ameliyat sonrasındaki ilk aylardan sonra düşer. Yine de bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar, karaciğer nakli sonrası uzun yıllar kullanılması gerekmektedir. Hiçbir şekilde doktor izni olmadan ilaç miktarları azaltılmamalıdır.

Bağışıklığı baskılayıcı (immunsupresif) ilaçlar transplantasyon ameliyatından sonra ömür boyu kullanılacaktır. Hastaların bu ilaçlara karşı değişik reaksiyonlar vermeleri yüzünden, her bir bağışıklığı baskılayıcı rejim hastanın kişisel ihtiyaçlarına göre düzenlenmektedir. Bu nedenle her hastanın kullandığı ilaç miktarı değişmektedir.