Yaz mevsiminde en çok görülen hastalıklardan biri de gıda zehirlenmeleridir. Hijyene dikkat edilmemesi ve açıkta satılan ürünlerin tüketilmesi gıda zehirlenmelerinin başlıca sebepleridir.
Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof Dr. Meral Sönmezoğlu, hava sıcaklıklarının hızla arttığı şu günlerde gıda zehirlenmelerine dikkat çekerek, yaz aylarında gıda zehirlenmelerine karşı dikkatli olunması konusunda uyardı.

• Gıda zehirlenmelerinde neden yaz aylarında artış görülüyor?

Yazla birlikte insanlar dış ortamlarda daha çok vakit geçirmeye başlıyorlar ve açıkta satılan yiyeceklerin tüketimi artıyor. Sıcaklık artışıyla beraber, uygun koşullarda muhafaza edilmeyen, hijyenik şartlarda hazırlanmayan yiyeceklerin üzerinde çoğalan bakterilerin ürettikleri toksinler gıda zehirlenmelerine yol açar. Besinler, üstü örtülmeden açıkta iki saatten fazla kaldıysa bakteri ve toksin üretmesi olağandır. Açıkta satılan ve önceden pişirilmiş besinlerin hepsinin riskli olduğunu bilmek ve ayırım yapmadan açıkta satılan hiçbir besini tüketmemek gerekir.

• Kişi gıda zehirlenmesi yaşadığını nasıl anlar?

Bir besin alındıktan kısa bir süre sonra şiddetli bulantı, kusma, karın ağrıları ve ishalle ortaya çıkan tablo zehirlenme demektir. Kişi şiddetli bir karın ağrısıyla uyanır ve fışkırır tarzda kusar. 

• Gıda zehirlenmesinde kusmak iyi bir şey midir?

Evet. Kusmak son derece iyidir. Çünkü kusma,  midenin bağırsaklara geçmesine izin vermediği toksin yüklü olan besinin dışarı atılması demektir.  Ama kusma az olursa toksinlerin bir kısmı da bağırsaklara geçecektir. Bağırsaklarda da bir süre sonra enfeksiyon ortaya çıkacak ve arkasından burkulur tarzda şiddetli karın ağrılarıyla ishal başlayacaktır.

• En çok hangi gruplar etkilenir?

Esas olarak küçük çocuklar ve yaşlılar besin zehirlenmesi açısında son derece duyarlıdır. Onun dışında kortizon kullananlar, kanser hastaları gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde de aynı derecede şiddetli olabilir.

• Kalıcı hasarlara yol açar mı?

Çok çeşitli bakteriler besin zehirlenmesine yol açabilir. Bu bakterilerin bir kısmı hızla atılırken, bazıları safra kesesinde taşıyıcılığa yol açabilir. Safra kesesinde kalır ve bir süre sonra safra kesesinin alınmasını gerektirebilir. Yani tedavisi çok daha uzun süren hastalıklara yol açabilir. Su ve elektrolit kaybına yol açtığı için de en sağlıklı kişinin bile genel durumunu işine, okuluna iki üç gün gidemeyecek kadar bozabilir.

• Gıda zehirlenmeleri nasıl tedavi edilir?

Besin zehirlenmesi oluğunda yapılan en büyük hata, eczaneye gidip ishali durdurucu, kusmayı engelleyici ilaç almaktır. Bu son derece sakıncalıdır. Çünkü biz toksinlerin vücuttan atılmasını isteriz. Tabii bakteriler vücuttan atılırken elektrolit de kaybederiz. Onun için besin zehirlenmelerinde ve tüm yaz ishallerinde yapılması gereken şey, birincisi istirahat, ikincisi bol su içmektir. Kaybedilen suyun ve elektrolitin muhakkak yerine konulması gerekir.
İshal olan kişilerin bağırsakların çok daha kolay sindirebileceği ve emilim yapabileceği, pişmiş ve bol sulu gıdalar alması gerekir. Normal zamanlarda ne kadar tam tahıllı ekmek ve çiğ sebze önerirsek, ishallerde tam tersi, pişmiş sebze ve beyaz ekmek öneririz.
Burada altının önemle çizilmesi gereken nokta ishal ve kusmayı durduran ilaç almamaktır. Hemen bir hastaneye başvurmaktır. Önemli bir nokta da hasta hiçbir şey yiyemiyor, her yediğini çıkartıyor ise hastaneye yatışı gerekir. Çünkü hastanın ağzından yutabildiği, midesinde tutabildiği süreç başlayıncaya kadar damardan beslenmesi gerekir. Çünkü çok basit gibi görünen besin zehirlenmeleri ve ishaller ölüme neden olabilir.
Bütün besin zehirlenmelerinde ve yaz ishallerinde temel prensip şudur: Kaybettiği suyu ve elektroliti yerine koymak, gereğinde hastanede damar yoluyla sıvı tedavisi uygulamaktır.  

• Gıda zehirlenmelerinde hijyen ne kadar önemlidir?

Gıda zehirlenmelerinde en önemli nokta hijyen. Evde yemek yapan kişi dikkat etmezse, el yıkamazsa da besin zehirlenmesi olabilir. Besinleri hazırlamadan önce eller mutlaka yıkanmalıdır.

• O halde besin zehirlenmelerinden korunmak için yapmamız gerekenleri maddeler halinde sıralayabilir misiniz?

1. Açıkta satılan yiyecekler aralarında hiçbir ayrım yapılmadan asla tüketilmemelidir.
2. Yiyeceklerin hazırlanması esnasında hijyen koşullarına dikkat edilmeli, eller mutlaka yıkanmalıdır.
3. Özellikle tavuk ürünleri mutlaka 70 derece üzerinde iyice pişirilmelidir.
4. Derin dondurucudan çıkarılan besinler çözülsün diye oda sıcaklığına bırakılmamalı, buzluk altındaki bölmede beklenmelidir.
5. Her yemek pişirildikten sonra sadece bir kez ısıtılmalı ve sadece bir kez dondurulmalıdır.
6. Son kullanma tarihi geçmemiş olsa bile üzerinde bozulma emaresi görülen gıdanın tamamı atılmalıdır.
7. Son kullanma tarihi geçtiği halde kokusu ve görüntüsü iyi olsa bile ürün mutlaka atılmalıdır.
8. Buzdolabına koyduğumuz ürünlerde bakteri oluşuyorsa, dolabın içi bakterilerden arındırılmalı, dolap düzenli aralıklarla dezenfekte edilmelidir. Ayrıca dolabın içi asla tıka basa doldurulmamalı, hava dolaşımı engellenmemelidir.
9. Buzdolabında sulu gıdalar muhakkak ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir.
10. Yumurtaların yıkanarak saklanması doğru değildir. Bunun yerine kapalı yumurtalıklarda saklanmalı, asla yıkanmamalıdır.